Wznowa z klinicznego punktu widzenia

Mimo rozwoju medycyny nadal nie jesteśmy w stanie przewidzieć w jakim przypadku wystąpi wznowa nowotworu. Nie ma również bezpiecznej granicy czasowej, która gwarantowałaby, że choroba już nigdy nie wróci. Dlatego osoby, mające za sobą leczenie onkologiczne, powinny regularnie się kontrolować.

Wznowa, inaczej „progresja” oznacza ponowne wystąpienie nowotworu. Pojawia się wtedy, kiedy choroba, którą uznano za wyleczoną, znowu się uaktywnia. Wznowa może wystąpić w każdym okresie po leczeniu. Mechanizm jej powstania bierze swój początek od komórek nowotworowych, które nie zostały zniszczone podczas pierwszej terapii. Nieprawidłowe komórki rosną i rozmnażają się. Dlaczego więc nie wykryto ich od razu po zakończeniu leczenia? Często ich znalezienie uniemożliwia niewielki rozmiar. Nowotwory posiadają różny potencjał do nawrotów. Wznowa może pojawić się w tym samym miejscu co pierwotnie lub jej najbliższej okolicy. W przypadku przerzutów choroba lokalizuje się w zupełnie innym miejscu.

Obserwacja ciała i samokontrola piersi to najlepsza profilaktyka. Boisz się wznowy? Badaj się co miesiąc. Najczęściej zaleca się badanie piersi przed lustrem. Wtedy kobieta ma możliwość ocenić ich wygląd, zwrócić uwagę na guzki, nierówności, zmiany zabarwienia i napięcia skóry oraz ewentualne wycieki. Aby zbadać pierś należy unieść lewą rękę i oprzeć ją z tyłu głowy. Drugą ręką dokładnie uciskać lewą pierś, przesuwając dłoń ruchem spiralnym od brodawki do jej zewnętrznej strony. W taki sposób bada się obie piersi zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Samobadanie może również odbywać się w pozycji leżącej. Wtedy wsuwamy pod prawy bark ręcznik, a prawą rękę wkładamy pod głowę. Używając trzech środkowych palców bada się prawą pierś, zataczając wzdłuż niej małe kółka. Podobnie postępujemy z drugą piersią.

Wznowa na przykładzie raka piersi

Nawrót raka gruczołu piersiowego najczęściej pojawia się w ciągu pięciu lat od pierwszej terapii. Specyfika przypadków pozwoliła specjalistom wyznaczyć kilka czynników, na których podstawie można określić prawdopodobieństwo wystąpienia wznowy choroby. Jednym z takich sygnałów jest stopień zajęcia węzłów chłonnych. Jeżeli w węzłach znajdują się komórki rakowe, zwiększa się ryzyko nawrotu nowotworu. O prawdopodobieństwie pojawienia się wznowy mogą świadczyć nacieki z mikroskopowych struktur. Są one dowodem na zajęcie naczyń limfatycznych i krwionośnych w piersi. Nie bez znaczenia jest również rozmiar guza. Im większy tym słabsze rokowania. Ważny czynnik stanowi stopień zróżnicowania histologicznego. Obrazuje on podobieństwo między zdrowymi komórkami a Chorymi. Ryzyko pojawienia się wznowy wzrasta w sytuacji, kiedy rak jest słabo zróżnicowany histologicznie. Specjaliści przy określaniu prawdopodobieństwa wystąpienia nawrotu choroby biorą pod uwagę także zdolność proliferacyjną komórek nowotworowych, czyli tempo ich wzrostu i ekspresję onkogenów – genów przyczyniających się do przekształcenia prawidłowych komórek w komórki rakowe.

Jak może objawiać się wznowa nowotworu piersi?

Kobiety, które przebyły już leczenie nowotworowe powinny regularnie obserwować i badać swoje piersi. Jest kilka niepokojących objawów, które mogą sygnalizować pojawienie się wznowy choroby. Do nich należą m.in. zmiany w wielkości i kształcie piersi, guzki oraz zgrubienia, różnicowanie się obszaru piersi od pozostałej części, wyciek z brodawki, zmiany na skórze i na brodawce sutkowej (obrzęk, rumień, zaczerwienienie, pęknięcie, owrzodzenie). Po zaobserwowaniu jakichkolwiek z objawów należy niezwłocznie umówić się na wizytę u specjalisty.

Samokontrola piersi

Zakończenie leczenia wymaga samokontroli zarówno zajętej chorobowo piersi, jak i drugiej, zdrowej. Samobadanie powinno obejmować obserwację, palpację piersi oraz brodawki, pod kątem obecności wydzieliny. Kontrolę należy przeprowadzać raz w miesiącu, najlepiej w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego. Jeżeli pojawił się nawrót choroby nowotworowej, szybka i precyzyjna diagnoza jest pierwszym krokiem w wyborze najdogodniejszej metody leczenia. Uchwycenie wznowy we wczesnym etapie daje szanse na zwalczenie choroby po raz kolejny.

Kamila Siwczuk
Zespół ds. Komunikacji Konsultacja medyczna

dr n.med. Edward Krajewski
Oddział Kliniczny Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej w Centrum Onkologii w Bydgoszczy