Guzki tarczycy a rak – kiedy mamy powód do niepokoju?

Tarczyca jest małym narządem położonym u podstawy szyi składającym się z dwóch płatów połączonych cieśnią. Odpowiada za wytwarzanie i uwalnianie dwóch hormonów: trijodotyroniny oraz tyroksyny. Regulują one czynność większości tkanek organizmu, wpływają na metabolizm oraz na termogenezę czyli produkcję ciepła. Czynność tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę mózgową, która uwalnia hormon tyreotropowy, popularnie nazywany TSH, który pobudza tarczycę do produkcji wyżej wymienionych hormonów.

Guzki tarczycy to jeden z najczęściej występujących problemów, z którymi pacjent zgłasza się do poradni endokrynologicznej. Guzki wyczuwalne palpacyjnie stwierdza się u 5-10% populacji ogólnej. Natomiast zmiany ogniskowe w USG występują u 50-70% osób. Częściej pacjentkami są kobiety, a możliwość pojawienia się u nich zmian w tarczycy zwiększa się z wiekiem. W Polsce ocenia się, że cechy wola guzkowego może mieć nawet milion kobiet, a występowanie zmian ogniskowych wykrywanych w badaniu USG jest jeszcze większa.

Najczęściej guzki tarczycy są zmianami łagodnymi, niewielki odsetek to przypadki raka, który jest rzadkim rodzajem nowotworu złośliwego, stanowi 1% wszystkich. Jednak jeżeli tylko pacjent stwierdzi u siebie zmiany w obrębie tarczycy powinien zgłosić się do lekarza specjalisty w celu ustalenia dalszego postępowania. Przy pierwszej wizycie w gabinecie lekarskim istotną rolę w postawieniu diagnozy odgrywa wywiad oraz badanie przedmiotowe. Endokrynolog zapyta czy w rodzinie pacjenta występowały choroby tarczycy oraz nowotwory złośliwe, zwróci uwagę na objawy niedoczynności czy nadczynności tarczycy. W badaniu przedmiotowym oceni między innymi, wielkość zmiany, jej twardość, ruchomość, ilość guzków. Sprawdzi czy nasze węzły chłonne są powiększone.

Jeżeli usłyszymy od lekarza diagnozę „rak tarczycy”, nie jest to wyrok. Rokowanie zazwyczaj jest pomyślne i zależy od jego typu, stopnia zaawansowania w chwili rozpoznania oraz zastosowania właściwego leczenia.

Po wykryciu guzków w badaniu palpacyjnym konieczne jest wykonanie USG tarczycy, które jest badaniem czułym, łatwo dostępnym i nieinwazyjnym, za to pozwoli określić wielkość i charakter zmian w gruczole. Po jego wykonaniu nie uzyskamy jednoznacznej odpowiedzi, czy zmiana jest łagodna, czy złośliwa. Dalszej obserwacji powinny być poddane zmiany tak zwane „podejrzane” czyli hipoechogeniczne, o nieregularnych kształtach i nierównych granicach, z mikrozwapnieniami, ze zwiększonym przepływem krwi w guzku, z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych szyi. W przypadku ich stwierdzenia następnym krokiem jest skierowanie pacjenta na biopsję aspiracyjną cienkoigłową tarczycy. Badanie to zwykle boli mniej niż pobranie krwi, nie ma też obaw, że pobudzi ono proces nowotworowy lub dojdzie do rozsiewu raka. Biopsja pozwala z dużą dokładnością określić czy guzek składa się z komórek rakowych. Pod kontrolą USG za pomocą nakłucia cienką igłą pobiera się komórki guza. Pobrany materiał trafia do lekarza histopatologa, który analizuje komórki pod mikroskopem. Większość wyników BAC jest pozytywna dla pacjentów, zmiany mają charakter łagodny, co z dużym prawdopodobieństwem wyklucza nowotwór złośliwy.

Co się dzieje, kiedy w biopsji rozpoznano lub podejrzewa się raka tarczycy? W obu przypadkach wskazane jest leczenie operacyjne, po którym cały guzek zostanie przekazany do badania histopatologicznego i zostanie postawione ostateczne rozpoznanie. Jeżeli usłyszymy od lekarza diagnozę „rak tarczycy”, nie jest to wyrok. Rokowanie zazwyczaj jest pomyślne i zależy od jego typu, stopnia zaawansowania w chwili rozpoznania oraz zastosowania właściwego leczenia. Najczęściej występujące nowotwory tarczycy wywodzące się z komórek pęcherzykowych to wysokozróżnicowane nowotwory o dobrym rokowaniu odległym. W grupie tej wyróżnia się dwie postaci raka – brodawkowaty i pęcherzykowy. Oba cechuje podobny przebieg kliniczny oraz stosowane leczenie. Oprócz niedoczynności tarczycy, która jest spodziewanym następstwem całkowitej resekcji tarczycy i kontrolnych wizyt w poradni endokrynologicznej, pacjenci nie odczuwają ubocznych skutków przebytej choroby nowotworowej.

Rzadko występuje pooperacyjna niedoczynność przytarczyc, która wymaga leczenia preparatami wit. D3 i wapnia oraz porażenie struny głosowej. W przypadku osób, u których wystąpił nowotwór o niskim stopniu zaawansowania, czyli kiedy mają oni małe zmiany ograniczone do tarczycy możliwe jest całkowite wyleczenie. Rzadko występuje wywodzący się z komórek pęcherzykowych rak niskozróżnicowany lub niezróżnicowany (rak anaplastyczny) oraz rak rdzeniasty wywodzący się z komórek okołopęcherzykowych wytwarzający kalcytoninę. Rak anaplastyczny charakteryzuje się agresywnym przebiegiem choroby i złym rokowaniem. Nowotwór rdzeniasty ma nieco gorsze rokowanie niż rak brodawkowaty czy pęcherzykowy, ale dziesięć lat przeżywa ponad 80% pacjentów.

W przypadku raków zróżnicowanych po zabiegu chirurgicznym większość pacjentów kierowanych jest dodatkowo na leczenie uzupełniające jodem promieniotwórczym. Przeprowadza się je zwykle po 1-3 miesiącach od operacji i jest całkowicie bezpieczne. Czy możemy podjąć jakieś działania, aby uniknąć zachorowania? Przede wszystkim obserwować tarczycę i regularnie ją badać.

Anna Obderko
Zespół ds. Komunikacji – Centrum Onkologii im. Prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy

Konsultacja medyczna Dr n. med. Michał Kamiński Poradnia Endokrynologiczna