Profil molekularny raka

Bydgoskie Centrum Onkologii było pierwszym ośrodkiem w Europie, które zaproponowało swoim Pacjentom terapie oparte na profilu molekularnym raka. To jedna z najnowocześniejszych metod leczenia.

Współczesna medycyna jest ściśle związana z rozwojem nauki. Personalizowana onkologia, to klasyczny przykład transferu najnowocześniejszych technologii i metodologii z laboratoriów do klinik. Dzięki pracy interdyscyplinarnego zespołu: chirurgów, onkologów, patomorfologów, genetyków i biologów molekularnych, możemy zaproponować naszym Pacjentom leczenie „skrojone na miarę” potrzeb.

Tak jak linie papilarne są indywidualne dla człowieka, tak samo rak ma swój własny profil molekularny inny dla każdego Pacjenta. Łącząc informację molekularną (na poziomie DNA czy RNA) z kliniczną, możemy dowiedzieć się, czy dana choroba będzie wrażliwa, czy oporna na konkretny rodzaj chemioterapii.

W pierwszym etapie w pobranych z guza tkankach sprawdzamy jaki jest procent żywych komórek nowotworowych. Prawidłowo wytypowany materiał przez patomorfologa pozwala uniknąć błędów. Pionierskie badania sprzed 5 lat wymagały pobrania do badań świeżej tkanki i pracy nad RNA. Wraz z postępem nauki i wprowadzeniem innowacyjnych technologii do onkologii molekularnej pojawiła się możliwość analizowania materiału zatopionego w parafinie. Obecnie określamy zmiany na poziomie DNA, które są różne w danym rodzaju raka. Dzięki analizie DNA chcemy dobrać najskuteczniejszą terapię dla konkretnego Pacjenta. W naszym Zakładzie wykonujemy analizy wybranych pojedynczych genów. Analizy wielogenowe (od 60 genów po paręset) wymagają wysoce specjalistycznych technologii i współpracy interdyscyplinarnych zespołów. Te badania nie znalazły się w koszyku świadczeń gwarantowanych przez NFZ i diagnostycznie nie są wykonywane w Polsce. Dlatego wstępnie przygotowany w Centrum Onkologii materiał wysyłamy do Belgii.

Tam na podstawie analiz genomu specjaliści dobierają listę potencjalnie skutecznych leków. Obecnie trwają przygotowania do wprowadzenia tych innowacyjnych badań w naszym szpitalu. W tym celu budujemy Innowacyjne Forum Medyczne po to, aby kompleksowo zajmować się Pacjentem chorym onkologicznie. Nasz ośrodek posiada zgraną kadrę medyczną, wspaniałych specjalistów, dlatego podejmujemy się wprowadzenia coraz to nowocześniejszych terapii. Dzięki analizom profili genetycznych nowotworów otrzymujemy swoisty antybiotykogram, a klinicysta informację, na które leki Pacjent najprawdopodobniej zareaguje, a które raczej będą nieskuteczne.

Nie wszystkie zagadki onkologii molekularnej zostały odkryte i dogłębnie poznane. Zdarza się, że nawet 400 genowe analizy nie są skuteczne. Co więcej, nie każdy Pacjent może być poddany tym specjalistycznym badaniom, a później leczeniu. Powyższe procedury są skuteczne pod warunkiem, że w komórkach nowotworowych chorego znajduje się cel molekularny (białko, powstałe najczęściej na podstawie nieprawidłowej informacji genetycznej). Terapia celowana jest najczęściej wykorzystywana w leczeniu raka piersi, jelita grubego, płuca, czy czerniaka. Prowadzone badania naukowe i kliniczne (nad rakiem prostaty, jajnikiem, glejakiem etc) dają nadzieję, że już niebawem uda się pod tym kątem analizować coraz więcej nowotworów i dobrać do nich najskuteczniejszy lek. Terapia celowana – oparta na profilu molekularnym raka – daje niewątpliwie większą szansę na wyleczenie. Pacjent dostaje terapię zindywidualizowaną, dopasowaną do informacji genetycznej jego raka. Tak dobrany lek jest mniej toksyczny i obciążający organizm. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko powikłań, niwelowane są skutki uboczne. W przyszłości, kiedy nowoczesne laboratoria w IFM będę już gotowe, chcielibyśmy rozpowszechnić monitorowanie skuteczności terapii za pomocą tzw. płynnej biopsji. Aby nasi Pacjenci nie musieli czekać na innowacyjne metody zanim powstanie IFM – dzięki współpracy z belgijskim Instytutem już w sierpniu br. rozpoczęliśmy monitorowanie leczenia z użyciem płynnej biopsji u jednej z chorych na raka piersi. Z pobranej krwi Pacjentki izolowane jest krążące DNA z komórek nowotworowych. To badanie pozwala nam sprawdzić skuteczność leczenia i dużo szybciej ocenić, czy nie dochodzi do rozsiania choroby.

Innowacyjne Forum Medyczne mimo, że nie jest jeszcze w pełni gotowe, to już wiedzie prym wśród laboratoriów europejskich. Na ponad 130 jednostek z krajów Unii Europejskiej, biorących udział w certyfikacji międzynarodowej, Zakład Genetyki i Onkologii Molekularnej okazał się być liderem (ocena jakości wykonywanych badań genetycznych) zarówno w 2013 jak i 2014 roku. To dla nas ogromne wyróżnienie oraz zachęta do dalszej pracy i rozwoju. Tak jak linie papilarne są indywidualne dla człowieka, tak samo rak ma swój własny profil molekularny inny dla każdego Pacjenta. Łącząc informację molekularną (na poziomie DNA czy RNA) z kliniczną, możemy dowiedzieć się, czy dana choroba będzie wrażliwa, czy oporna na konkretny rodzaj chemioterapii.

dr hab. n. med. Marzena Anna Lewandowska
Kierownik Zakładu Genetyki i Onkologii Molekularnej Centrum Onkologii w Bydgoszczy