Diagnostyka demencji – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka

Według American Academy of Neurology, demencja nie jest jedną konkretną chorobą, a raczej terminem określającym zespół symptomów wywołanych przez zaburzenia, które wpływają na pracę mózgu. Osoby z demencją mają zaburzone funkcje intelektualne, co wpływa negatywnie na ich życie codzienne życie. W 2010 roku na całym świecie na demencję cierpiało 35,6 miliona osób. Eksperci przewidują, że liczba ta podwoi się w ciągu następnych 20 lat, w 2030 osiągnie liczbę 65,7 milionów osób, a w 2050 będzie to już 115,4 milionów osób.

Objawy otępienia różnią się w zależności od przyczyny, ale najczęstsze symptomy to:

Zmiany poznawcze

• utrata pamięci, którą zwykle zauważa jako pierwszy małżonek lub członek najbliższej rodziny chorego
• trudności w komunikowaniu się lub w znalezieniu słów
• trudności w rozumowaniu lub w rozwiązywaniu problemów
• trudności w wykonywaniu złożonych zadań
• trudności w planowaniu i organizowaniu
• trudności z koordynacją i funkcjami motorycznym
• zamęt i dezorientacja

Zmiany psychologiczne

• zmiany osobowościowe
• depresja
• niepokój
• nieodpowiednie zachowanie
• paranoja
• podniecenie
• halucynacje

Kiedy powinniśmy udać się do lekarza?

Jeśli zauważysz, że ty lub ktoś ci bliski, ma problemy z pamięcią lub inne objawy demencji, koniecznie skontaktuj się z lekarzem. Niektóre leczone schorzenia mogą powodować objawy typowe dla demencji, dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej określić przyczynę swojego odmiennego samopoczucia.

Jakie są przyczyny demencji?

Otępienie obejmuje uszkodzenie komórek nerwowych w mózgu, które może wystąpić w różnych obszarach mózgu. Demencja dotyka ludzi w różny sposób, w zależności od obszaru mózgu, jaki zajmie ta choroba.

Demencje często są pogrupowane według tego, co mają ze sobą wspólnego, jakich dotykają części mózgu oraz tego, jak bardzo stan chorego pogarsza się wraz z biegiem czasu (progresywna demencja). Niektóre rodzaje demencji, takie jak te, wywołane przez reakcję na leki lub niedobory witamin, mogą ulec poprawie w trakcie leczenia.

Progresywne demencje

Rodzaje demencji, które postępują i nie są odwracalne, obejmują takie choroby jak:

Choroba Alzheimera

U osób w wieku 65 lat i starszych, choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną demencji. Choć przyczyna choroby Alzheimera wciąż pozostaje nieznana, w mózgach osób z chorobą Alzheimera, często spotykane są charakterystyczne blaszki i sploty. Blaszki są to bryłki białka zwanego beta-amyloid, a sploty neurofibrylarne są to włókniste sploty składające się z białka tau (rodzaj białka występującego prawie wyłącznie w komórkach nerwowych). Niektóre czynniki genetyczne mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia choroby Alzheimera.

Otępienie naczyniowe

Ten drugi najbardziej popularny rodzaj demencji występuje w wyniku uszkodzenia naczyń dostarczających krew do mózgu. Problemy z naczyniami krwionośnymi mogą być spowodowane przez udar mózgu lub inne schorzenia naczyń krwionośnych.

Otępienie z ciałami Lewy’ego

Ciała Lewy’ego są to nieprawidłowe grudki białka, które zostały znalezione w mózgach osób z otępieniem z ciałami Lewy’ego, chorobą Alzheimera i chorobą Parkinsona. Jest to jeden z najbardziej popularnych rodzajów postępującej demencji.

Otępienie czołowo-skroniowe

Jest to grupa chorób charakteryzujących się rozpadem komórek nerwowych w płatach czołowych i skroniowych mózgu – obszarach ogólnie związanych z osobowością, zachowaniem i językiem. Podobnie jak w przypadku pozostałych demencji, przyczyna nie jest znana.

Otępienie mieszane

Autopsje mózgów osób w wieku 80 lat i więcej, cierpiących na demencję, wskazują, że wiele z tych osób było chorych na Alzheimera, otępienie naczyniowe i otępienie z ciałami Lewy’ego. Obecnie, trwają badania w celu określenia, jak demencja mieszana wpływa na objawy i leczenie.

Inne choroby związane z otępienie:

Choroba Huntingtona

Ta, wywołana przez genetyczną mutację choroba sprawia, że niektóre komórki nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym, ulegają zniszczeniu. Objawy, w tym ciężki spadek umiejętności myślenia, zwykle pojawiają się w wieku około 30-40 lat.

Poważny uraz mózgu

Ten stan jest spowodowany powtarzającym się urazem głowy, takim jak np. urazy doświadczane przez bokserów, piłkarzy czy żołnierzy. W zależności od części uszkodzonego mózgu, stan ten może powodować objawy otępienia, takie jak depresja, wybuchowość, utrata pamięci, nieskoordynowane ruchy i zaburzenia mowy, jak również powolny ruch, drżenie i sztywność (tzw. zespół parkinsonowski). Objawy mogą pojawić się dopiero po latach od zaznanego urazu.

Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD)

To rzadkie zaburzenie mózgu występuje zwykle u osób bez znanych czynników ryzyka. Ten stan może wynikać z nieprawidłowej postaci białka. Choroba Creutzfeldta-Jakoba może być dziedziczona. Objawy zwykle pojawiają się w wieku 60 lat.

Choroba Parkinsona

U wielu osób z chorobą Parkinsona ostatecznie rozwijają się objawy demencji.

Podobne do demencji choroby, które są odwracalne:

Niektóre przyczyny otępienia lub objawy podobne do demencji podobne można odwrócić w trakcie leczenia.

Są to:

Zakażenia i zaburzenia immunologiczne

Objawy podobne do demencji mogą wynikać z gorączki lub innych działań niepożądanych związanych z próbą zwalczania przez organizm zakażeń. Choroby takie jak stwardnienie rozsiane, które są wynikiem tego, że system odpornościowy atakuje komórki nerwowe, również mogą również powodować otępienie.

Problemy metaboliczne i zaburzenia endokrynologiczne

Ludzie, którzy mają problemy z tarczycą, niski poziom cukru we krwi (hipoglikemia), mają zbyt mało lub za dużo sodu lub wapnia, lub upośledzoną zdolność wchłaniania witaminy B-12, mogą cierpieć na objawy demencji lub inne zmiany osobowościowe.

Niedobory żywieniowe

Nie picie wystarczającej ilości płynów (odwodnienie), brak wystarczającej ilości tiaminy (witamina B-1), która jest powszechna u osób zmagających się z przewlekłym alkoholizmem oraz nie przyjmowanie wystarczającej ilości witamin B-6 i B-12 w diecie, może powodować objawy podobne do demencji.

Reakcje na leki

Reakcja na leki lub interakcje kilku leków, mogą powodować objawy przypominające demencję.

Krwotok podtwardówkowy

Krwawienie między powierzchnią mózgu a powłoką mózgu, które jest powszechne u osób starszych, które doświadczyłī upadku, może powodować objawy podobne do demencji.

Zatrucie

Ekspozycja na ciężkie metale, takie jak ołów i inne trucizny, takie jak np. pestycydy, a także nadużywanie alkoholu lub narkotyków, może prowadzić do objawów demencji. Objawy te mogą ustąpić  podczas leczenia.

Nowotwory mózgu

Rzadko, otępienie może wynikać z uszkodzenia spowodowanego przez guz mózgu.

Anoksja

Ten stan, zwany również niedotlenieniem, występuje, gdy tkanki narządowe nie mają wystarczającej ilości tlenu. Anoksja może wystąpić z powodu ciężkiej astmy, zawału serca, zatrucia tlenkiem węgla lub innych przyczyn.

Nadciśnienie tętnicze

Ten stan, spowodowany przez powiększone komory w mózgu, może powodować problemy z chodzeniem, trudności z oddawaniem moczu i utratę pamięci.

Czynniki ryzyka

Wiele czynników może prowadzić do otępienia. Nie można zmienić niektórych czynników, takich jak np. wiek. Inne zaś można rozwiązać w celu zmniejszenia ryzyka.

Czynniki ryzyka, których nie można zmienić

Wiek

Ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, zwłaszcza po 65. roku życia. Jednak, demencja nie jest normalną częścią starzenia. Warto zaznaczyć, że demencja może wystąpić również u młodszych osób.

Historia rodzinna

Posiadanie rodzinnej historii otępienia, stwarza większe ryzyko rozwoju tej choroby. Jednak, wiele osób z historią rodziną nigdy nie doświadcza tej choroby oraz wiele osób bez historii rodzinnej, na nią zachorowuje. Istnieją testy pozwalające określić, czy istnieją pewne mutacje genetyczne.

Zespół Downa

W średnim wieku, u wielu osób z zespołem Downa, rozwijają się wczesne epizody choroby Alzheimera.

Czynniki ryzyka, które można zmienić

Jesteśmy w stanie kontrolować następujące czynniki ryzyka otępienia.

Nadużywanie alkoholu

Jeśli pijesz duże ilości alkoholu, możesz mieć większe ryzyko demencji. Niektóre badania wykazały jednak, że umiarkowane ilości alkoholu, mogą mieć działanie ochronne.

Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego

Należą do nich: wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie tętnicze), wysoki poziom cholesterolu, gromadzenie się tłuszczu w tętnicy (miażdżyca tętnicy) i otyłość.

Depresja

Chociaż nie zostało to jeszcze dobrze zbadane, depresja w późnych latach życia, może wskazywać na rozwój demencji.

Cukrzyca

Jeśli masz cukrzycę, możesz mieć zwiększone ryzyko demencji, zwłaszcza, jeśli jest ona źle kontrolowana.

Palenie

Palenie może zwiększyć ryzyko rozwoju otępienia i chorób naczyniowych.

Bezdech podczas snu

Ludzie, którzy chrapią się i mają epizody, w których często przestają oddychać podczas snu, mogą doświadczyć odwracalnej utraty pamięci.

W jaki sposób lekarz może postawić diagnozę?

Nie ma konkretnego badania, które potwierdza, że mamy chorobę Alzheimera. Lekarz będzie mógł dokonać takiej oceny, na podstawie informacji, które mu udostępnisz i wyników różnych badań, które mogą mu pomóc w postawieniu diagnozy.

Choroba Alzheimera może być zdiagnozowana z pełną dokładnością tylko po śmierci, kiedy badanie mikroskopowe mózgu ujawnia charakterystyczne blaszki i sploty.

Aby pomóc odróżnić chorobę Alzheimera od innych przyczyn utraty pamięci, lekarze zazwyczaj opierają się na następujących typach testów:

Badanie fizykalne i neurologiczne

Lekarz wykona badanie fizykalne i sprawdzić ogólny stan zdrowia neurologicznego poprzez testowanie:

• odruchów
• napięcia i wytrzymałości mięśni
• możliwości wstania z krzesła i chodzenia po pokoju
• zmysłu wzroku i słuchu
• koordynacji
• równowagi

Testy laboratoryjne

Badania krwi mogą pomóc wykluczyć inne, potencjalne przyczyny utraty pamięci i dezorientacji, takie jak zaburzenia tarczycy lub niedobór witamin.

Badanie stanu psychicznego i badania neuropsychologiczne

Lekarz może przeprowadzić krótkie badanie stanu psychicznego pacjenta oraz ocenić jego pamięć i inne umiejętności myślenia. Ponadto, lekarz może zaproponować bardziej szczegółową ocenę myślenia i zapamiętywania.

Obrazowanie mózgu

Obrazowanie mózgu jest obecnie stosowane głównie w celu określenia widocznych zaburzeń związanych z chorobami innymi niż choroba Alzheimera – takimi jak udary, urazy lub guzy – które mogą powodować zmiany poznawcze.

Nowoczesne typy obrazowania, obecnie wykorzystywane głównie w dużych centrach medycznych lub w badaniach klinicznych – umożliwiają lekarzom wykrycie specyficznych zmian w mózgu spowodowanych przez chorobę Alzheimera.

Technologie obrazowania mózgu obejmują:

• Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI).
• MRI wykorzystuje fale radiowe i silne pole magnetyczne, aby tworzyć szczegółowe obrazy mózgu.
• Tomografia komputerowa (CT).
• Badanie to pokazuje przekrojowe obrazy (plastry) mózgu.  Jest obecnie używany głównie w celu wykluczenia nowotworów, udarów i urazów głowy.
• Tomografia emisyjna (PET – PozytonowaTomografia Emisyjna).
• Podczas skanowania PET, zostanie wstrzyknięty do żyły, niskopoziomowy marker radioaktywny. Może to np. być specjalna forma glukoz, której zadaniem jest przedstawienie ogólnej aktywności w różnych regionach mózgu. Może to również pokazać, które części mózgu nie funkcjonują prawidłowo.
• Płyn mózgowo-rdzeniowy.
• W szczególnych przypadkach, takich jak szybko postępująca demencja, lub demencja w bardzo młodym wieku, można przeprowadzić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Płyn rdzeniowy może być testowany pod kątem biomarkerów, które wskazują na prawdopodobieństwo wystąpienia choroby Alzheimera.