Czym tak naprawdę jest nasza pamięć?

Naukowcy szukają odpowiedzi na to pytanie, studiując trzy podstawowe zagadnienia – proces zapamiętywania, rolę zapominania oraz samą definicję pamięci.

Pierwszy kierunek badań zwraca uwagę na to, że dwóch ludzi nigdy nie zapamięta i nie odtworzy danej informacji w ten sam sposób. Każdy z nich będzie postrzegał informacje do zapamiętania przez niepowtarzalny pryzmat swojej własnej wiedzy, doświadczeń oraz potrzeb. Tak więc, gdy przyjdzie im przywołać z pamięci daną informację, każdy zrobi to na własny sposób i będzie obstawał przy własnej wersji, oskarżając jeden drugiego o przeinaczanie i/lub właśnie brak pamięci.

Drugi kierunek badań tłumaczy zapominanie jako element przystosowania.

„Pamięć jest zwykle postrzegana jak coś co dotyczy przeszłości. W rzeczywistości, pamięć pomaga nam przygotować się do przyszłości” – zauważa Daniel Schacter z Uniwersytetu Harvarda.

Pamięć z zasady nie może być czymś trwałym, ponieważ informacje w niej zawarte muszą być nieustannie uaktualniane lub usuwane. W dodatku, czasem wspomnienia są na tyle bolesne (na przykład weteranów, ofiar wypadków, przemocy domowej), że aby móc dalej funkcjonować ich umysł wypiera je z pamięci.

Trzeci kierunek badań nad zapominaniem dotyczy samej definicji pamięci. Alison Winter, badacz historii nauki i medycyny z Uniwersytetu w Chicago, próbuje zwrócić uwagę na związek między technologią używaną do przechowywania informacji i postrzeganiem jak nasz mózg zapamiętuje. Winter zauważa, że niegdyś używane woskowe tablice, które z czasem tracą kształt i nie dają się już odczytać, mogły dostarczyć metaforyczny opis działania ludzkiej pamięci.

Współczesne narzędzia do przechowywania informacji, jak nośniki audio i wideo, które również zapisują upływ czasu, dostarczają pojęć do opisu retrospekcji.

Na podstawie przedstawionych badań, możemy stwierdzić, że pytanie postawione na początku tego artykułu jest źle sformułowane. Pamięć ludzka nie jest „zawodna” (pomijając, oczywiście, utratę wspomnień w wyniku patologicznych zmian w mózgu). Zapominanie i rekonstrukcja wspomnień, należą do podstawowych funkcji umysłu. Nie jest zapewne przypadkiem, że nieliczne osoby obdarzone pamięcią absolutną, cierpią często na różne schorzenia umysłowe.