Celne terapie
Te dwie nowoczesne metody łączy fakt, że mogą być zastosowane już w trakcie zabiegu operacyjnego. Jedna napromienia miejsce po wyciętym guzie. Druga uszkadza komórki nowotworowe za pomocą chemioterapeutyku podawanego w podwyższonej temperaturze. Mowa o radioterapii śródoperacyjnej i perfuzyjnej chemioterapii dootrzewnowej w hipertermii (HIPEC).
Radioterapia śródoperacyjna jest jedną z metod napromieniania miejsca po wyciętym całkowicie lub częściowo guzie nowotworowym. Pacjent przyjmuje jednorazową dawką promieniowania w trakcie zabiegu operacyjnego.
Badania wskazują, że większość wznów występuje w miejscu pierwotnego guza nowotworowego lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie. Ten odsetek można obniżyć podając jednorazową, wysoką dawkę promieniowania, która eliminuje komórki rakowe w przestrzeni przylegającej do guza.
Przeprowadzenie radioterapii wymaga przygotowania chirurgicznego tkanek, które mają być poddane napromienianiu. Wszystko odbywa się w sali operacyjnej i wymaga zaangażowania wielodyscyplinarnego zespołu w składzie z chirurgiem, onkologiem radioterapeutą, anestezjologiem, fizykiem medycznym i pielęgniarką. Bezpośrednie zastosowanie radioterapii w trakcie operacji, pozwala na dokładne zlokalizowanie i objęcie napromienianiem loży po usuniętym guzie lub pozostawionej, nieresekcyjnej jego części.
Podczas zabiegu stosuje się osłony, które zapewniają ochronę narządów krytycznych i tkanek zdrowych, w tym skóry, znajdującej się poza polem napromienianym. Stosowanie tej terapii w trakcie zabiegu pozwala na napromienienie komórek zanim uzyskają zdolność do proliferacji (namnażania), kiedy są dobrze unaczynione, a co za tym idzie – wrażliwsze na radioterapię.
Rozwiązanie to jest standardowo stosowane u chorych z rozpoznanym rakiem piersi, zakwalifikowanych do leczenia oszczędzającego. Po wycięciu guza przez chirurga onkologicznego, patomorfolog przeprowadza rozpoznanie histopatologiczne oraz ocenia marginesy tkankowe usuniętej zmiany. Onkolog radioterapeuta z chirurgiem przystępują do określenia objętości tkanek wymagających napromieniania. Następnie radioterapeuta wspólnie z fizykiem medycznym ustalają wysokość dawki, planowaną głębokość napromieniowania, wybierają odpowiedni aplikator naprowadzający promieniowanie na tkanki.
Terapia ta znajduje zastosowanie także w leczeniu paliatywnym oraz jako metoda uzupełniająca po zabiegu chirurgicznym, w skojarzeniu z radioterapią przed- lub pooperacyjną u chorych z miejscowo zaawansowanymi mięsakami lub w przypadku ich wznowy. Skuteczna jest także u wybranych Pacjentów z pierwotnym, miejscowo zaawansowanym rakiem odbytnicy, z rakiem żołądka, trzustki, dróg żółciowych oraz u chorych z wznową raka w obszarze miednicy.
Bydgoskie Centrum Onkologii jest jednym z nielicznych ośrodków w kraju, gdzie stosuje się innowacyjną metodę leczenia przerzutów do otrzewnej HIPEC. Polega ona na ciągłym podawaniu chemioterapeutyku bezpośrednio do wnętrza ciała, w podwyższonej temperaturze.
Przed jego zastosowaniem, wszystkie ogniska przerzutowe powinny zostać usunięte. Skuteczność terapii jest efektem działania substancji przeciwnowotworowych, podawanych w podwyższonej temperaturze. Wzrost temperatury powyżej 39 st. C sam w sobie uszkadza komórki nowotworowe.
Chemioterapeutyk jest dostarczany za pomocą specjalnych urządzeń, umożliwiających precyzyjne utrzymanie temperatury i objętości podawanych płynów. HIPEC (ang. Hyperthermic IntraPEritoneal Chemotherapy) jest stosowany w różny sposób: metodą otwartą, zamkniętą i półzamkniętą.
W pierwszej z nich, jama brzuszna nie zostaje zamknięta na czas płukania, chemioterapeutyk może być rozprowadzany ręcznie. Jednak w tej metodzie personel jest narażony na jego toksyczny wpływ. Płukanie jamy otrzewnej może odbywać się po jej zamknięciu. Chemioterapeutyk jest wówczas pod większym ciśnieniem. Dzięki temu lek skuteczniej rozprowadza się po tkankach. Trudniej mu jednak dotrzeć do wszystkich zagłębień otrzewnej.
Stosowana jest również metoda półzamknięta, w której jama brzuszna na czas płukania jest szczelnie okryta materiałem syntetycznym. HIPEC stosuje się w oddziałach chirurgicznych i ginekologicznych. Podstawowe wskazania obejmują przerzuty do otrzewnej raka jelita grubego i raka żołądka. Metodę wykorzystuje się również do leczenia śluzaka rzekomego otrzewnej, gdzie wycięcie zmian wraz z HIPEC najskuteczniej zwalczają ten nietypowy nowotwór.
Terapię stosuje się także w innych nowotworach, w których przerzuty lokalizują się tylko w otrzewnej: rakach trzustki, międzybłoniakach otrzewnej, mięsakach przestrzeni zaotrzewnowej. W oddziałach ginekologicznych podstawowym wskazaniem są rozsiew do jamy otrzewnowej raka jajnika.
Do tej metody są kwalifikowani chorzy w dobrym stanie ogólnym, bez istotnych obciążeń internistycznych (np. kardiologicznych). Przed terapią należy wykonać: tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, pozytonową tomografię emisyjną. Ta diagnostyka pozwala określić zaawansowanie przerzutów choroby nowotworowej. Zastosowanie metody HIPEC wymaga zaangażowania lekarzy kilku specjalności: anestezjologów, chemioterapeutów, ginekologów i chirurgów.
prof. dr hab. n. med. Roman Makarewicz – Koordynator Oddziału Klinicznego Brachyterapii
dr n. med. Michał Jankowski – Oddział Kliniczny Chirurgii Onkologicznej
lek. Maciej Harat – Zakład Radioterapii
